Artwork. 137.3 al. 2 van de Coördinatierichtlijn Vennootschapsrecht bepaalt:
Wanneer een gedeelte van de passiva niet in het splitsingsvoorstel wordt toegewezen en interpretatie van dat voorstel geen uitsluitsel geeft over de toewijzing ervan, zijn alle verkrijgende vennootschappen daarvoor hoofdelijk aansprakelijk. De lidstaten kunnen bepalen dat die hoofdelijke aansprakelijkheid wordt beperkt tot het aan elke verkrijgende vennootschap toegewezen nettoactief.
Dit is een herneming van de betrokken regel uit de Zesde Richtlijn, die door het Hof van Justitie in het besproken arrest werd geïnterpreteerd na een prejudiciële vraag van het Italiaanse Corte suprema di cassazione.
Naar Belgisch recht is deze bepaling omgezet in artwork. 12:60 al. 2 WVV:
Wanneer een gedeelte van de passiva van het vermogen niet in het splitsingsvoorstel wordt toebedeeld en interpretatie van dit voorstel geen uitsluitsel geeft over de verdeling ervan, zijn alle verkrijgende vennootschappen daarvoor hoofdelijk aansprakelijk.
Vereenvoudigd samengevat komt de casus erop neer dat de gesplitste vennootschap vóór de splitsing verantwoordelijk was voor milieuschade. Deze schade wordt echter pas duidelijk na de splitsing. De vraag werd gesteld of deze aansprakelijkheid, die op het ogenblik van de splitsing nog niet vaststaand was, ook onder voornoemde regel van hoofdelijke aansprakelijkheid valt.
Het Hof beantwoordt dit – niet verrassend – bevestigend. De regel moet aldus worden uitgelegd dat:
“de in deze bepaling geformuleerde regel van hoofdelijke aansprakelijkheid van de verkrijgende vennootschappen niet alleen van toepassing is op het vaststaande gedeelte van de passiva van het vermogen dat niet is toegescheiden in het splitsingsvoorstel, maar ook op de niet-vaststaande bestanddelen, zoals saneringskosten en milieuschade die na de betrokken splitsing zijn vastgesteld, geraamd en geconsolideerd, voor zover zij het gevolg zijn van gedragingen van de gesplitste vennootschap die dateren van vóór de splitsing.”
Deze interpretatie is niet beperkt tot milieuschade, maar dient te worden toegepast op alle latente schulden die het gevolg zijn van gedragingen van de gesplitste vennootschap die dateren van vóór de splitsing. Ik lees het arrest zo dat ook wie nog geen schuldeiser was op het ogenblik van de splitsing (bv. omdat de schade zich nog niet had gerealiseerd), beroep kan doen op de hoofdeljkheidsregel zolang het schadevoorzakend handelen dateert van vóór de splitsing.
Artwork. 12:60 WVV dient in het licht van het besproken arrest te worden geïnterpreteerd, zonder dat er wijzigingen noodzakelijk zijn aan deze bepaling. Merk op dat België geen gebruik maakt van de mogelijkheid die de Richtlijn voorziet om deze aansprakelijkheid te beperken tot aan elke verkrijgende vennootschap toegewezen nettoactief.
Hoofdelijke aansprakelijkheid voor schulden die wél in het splitsingsvoorstel werden opgenomen
Naast de hoofdelijke aansprakelijkheid voor niet-toebedeelde passiva, is er ook een hoofdelijke aansprakelijkheid voor passiva die wel werden toebedeeld in het splitsingsvoorstel.
Deze bescherming is nodig. Bij een splitsing wordt het geheel van de activa en schulden van een rechtspersoon overgedragen. De rechtsverhouding van de schuldeiser van de gesplitste vennootschap kan immers worden overgedragen naar een nieuwe vennootschap zonder dat hun instemming met deze opgedrongen nieuwe debiteur is vereist. De vermogenstoestand van de verkrijgende vennootschap kan slechter zijn dan die van de overdragende. Ook als de overdragende vennootschap nog debiteur blijft (bij een partiële splitsing) loopt de schuldeiser risico dat die overdragende vennootschap door de reorganisatie slechter achter blijft. Een extreem schoolvoorbeeld van mogelijke schuldeisersbenadeling is een splitsing van een vennootschap waarbij alle activa naar één vennootschap worden overdragen, en alle aansprakelijkheden naar een andere.
Artwork. 146.3 van de Coördinatierichtlijn bepaalt:
Voor zover een schuldeiser van de vennootschap waarop de verbintenis overeenkomstig het splitsingsvoorstel is overgegaan geen voldoening heeft gekregen, zijn de verkrijgende vennootschappen hoofdelijk tot nakoming van die verbintenis gehouden. De lidstaten kunnen die aansprakelijkheid beperken tot het nettoactief dat werd toegekend aan elk van die vennootschappen met uitzondering van die waarop de verbintenis is overgegaan. […]
Het besproken arrest doet geen uitspraak over de interpretatie van dit artikel. Ik zie echter geen enkele reden waarom de interpretatie van het besproken arrest ook niet van toepassing zou zijn op de hoofdelijke aansprakelijkheid voor toebeelde passiva. Ook dit verhindert dat “een splitsing een middel [zou] kunnen zijn voor een onderneming om ten nadele van de betrokken lidstaat of van eventuele andere belanghebbenden te ontkomen aan de gevolgen van de inbreuken die zij zou hebben gepleegd” (overweging 69 van het besproken arrest).
Kijken we nu naar de omzetting de betrokken richtlijnbepaling naar Belgisch recht in artwork. 12.17 WVV:
Bij splitsing blijven de verkrijgende vennootschappen hoofdelijk gehouden tot betaling van de zekere en opeisbare schulden die bestaan op de dag dat de akten houdende vaststelling van het besluit tot deelneming aan de splitsing in de Bijlagen bij het Belgisch Staatsblad worden bekendgemaakt en die overgaan op een andere vennootschap die door de splitsing tot stand is gekomen en van de schulden waarvoor de schuldeiser een vordering in rechte of by way of arbitrage heeft ingesteld vóór de akte houdende vaststelling van de splitsing. Voornoemde aansprakelijkheid is beperkt tot het nettoactief dat aan ieder van die vennootschappen wordt toegekend. […]
Dit is manifest strijdig met de Richtlijn. Daarvoor moet de interpretatie van het besproken arrest niet eens worden doorgetrokken naar deze situtie (al maakt dat de schending wel frappanter). Het Belgisch recht stelt voor de hoofdelijkheidsregel immers kwaliteitseisen (zeker en opeisbaar of sub judice) die de Richtlijn niet bevast. Zie ook J. Vananroye en J. Van Eetvelde, “De huidige voorwaarden voor hoofdelijke aansprakelijkheid na splitsing zijn onnodig beperkend”, TRV/RPS 2023, 515 – 522, waar we hetzelfe bepleiten op grond van artwork. 146.1 van de Coördinatierechtlijn. Artwork. 146.3 is echter nog duidelijker.
C’est pire qu’une violation, c’est une faute. Er is immers geen goede reden om kwaliteitseisen voor de hoofdelijkheidsremedie te stellen. De verantwoording voor de inhoudelijke en formele kwaliteitseis is er wél bij de vraag om zekerheidsstelling, een andere vorm van schuldeisersbescherming bij splitsing. Die kwaliteitseis is immers ingegeven door het mogelijk betwist karakter van de schuldvordering waarvoor zekerheid wordt gevraagd. Deze verantwoording gaat niet op als een rechter ten gronde uitspraak doet over deze schuldvordering en vervolgens de vraag naar de hoofdelijke gehoudenheid rijst. Op dat ogenblik is de betrokken schuldvordering per hypothese gegrond. Waarom een schuldeiser bescherming ontzeggen omdat hij zijn eis in rechte pas na de herstructurering heeft ingesteld? Dit wringt vooral in situaties waar de reorganiserende vennootschappen op de hoogte waren van mogelijke aansprakelijkheden, terwijl de betrokken schuldeisers praktisch nog niet de mogelijkheid hadden een eis in rechte in te stellen.
Voor de Belgische wetgever is hier werk aan de winkel.
Merk op dat de Belgische wetgever voor deze hoofdelijkheid aansprakelijkheid wel gebruik heeft gemaakt van de mogelijkheid om deze te beperken tot het nettoactief dat aan de betrokken vennootschap werd toegekend.
Toepassingsgebied
Het besproken arrest en deze blogpost spreken enkel over splitsing. De hoofdelijkheidsregel geldt ook voor andere reorganisaties, die niet altijd onder de Richtlijn vallen (bv. inbreng of overdracht van een bedrijfstak). Ook zijn de regels van de Richtlijn beperkt tot NV’s. Wat is voor reorganisaties die niet onder de Richtlijn vallen de relevantie van de bepalingen van de Richtlijn en de interpratie daarvoor door het Hof van Justitie.
Welnu, ook de betrokken Italiaanse reorganisatie viel niet onder de Richtlijn. Het Hof van Justitie achtte zich wel bevoegd om uitspraak te doen, nu de verwijzende rechter aangaf dat, hoewel het een louter interne Italiaanse bepaling betrof, deze bepaling wel de regels van de Richtlijn beoogde te kopiëren. Het lijkt me dat dit ook gezegd kan worden van Belgische reorganisatie overeenkomstig boek 12 WVV, ook als ze niet vallen onder het toepassingsgebied van de Richtlijn.
